“2015-ci ildə baş verən qida zəhərlənmələri nəticəsində 4 nəfər ölüb”...

 

“Qida zəhərlənmələri ilə mədə-bağırsaq pozuntularını qarışdırmaq olmaz”...

 

“Kənd yerlərində istədikləri dərmanı primitiv yolla məhsullara vururlar”...

 

“Göbələk zəhərlənmələri ilan zəhərinə bərabərdir, müdaxilə olmasa, ölümlə nəticələnir”...

 

“Bəzən qidanın qəbulundan sonra iki saatdan başlayaraq 8-10 günə qədər zəhərlənmə prosesi davam edə bilər”...

 

“Hər bir zəhərlənmə orqanizmə dəyən zərərdir, təhlükənin dərəcəsindən asılı olaraq insanda iz buraxa bilər”...

 

“Zəhərlənmə zamanı çoxlu maye qəbulu qusmaya səbəb olmursa, proses daha da sürətlənir”...

 

“Soyuducudan götürülən yeməyi isitmək olmaz, qaynama dərəcəsinə qədər qızdırmaq lazımdır”...

 

Bu fikirləri APA TV-də yayımlanan “Sosium” proqramının qonağı, Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinin Qidalanma Gigiyenası bölməsinin müdiri İmran Abdullayev deyib.

 

İmran Abdullayev əksər hallarda ev şəraitində baş verən qida zəhərlənmələrinin dinamikasına nəzarət etməyin mümkün olmadığını deyib: “Ümumilikdə 2015-ci ildə 659 qida zəhərlənməsi hadisəsi baş verib, bunun nəticəsində 912 nəfər zəhərlənib. Bu hadisələrdən 28-i botulizm zəhərlənməsi olub, 49 nəfər zərərçəkəndən 4-ü zəhərlənmə nəticəsində dünyasını dəyişib. Qida zəhərlənmələrinin əsas səbəbi qidaların düzgün saxlanmaması nəticəsində tərkibindəki mikroorqanizmlərin çoxalmasıdır. Qidanın saxlanmasında mövsüm rol oynamır. Soyuq mühit tələb edən qidalar üçün ən optimal temperatur 6 dərəcə və ondan aşağıdır, hətta bəzi qidalar donmuş vəziyyətdə saxlanmalıdır. Azərbaycanda isə yayda temperatur adətən 40 dərəcə olur, qışda 10-20 dərəcə arasında dəyişir. Hər iki halda qida uyğun temperaturdan yuxarıda saxlanılır. Yay aylarında mikroorqanizmlərin artması sürətlə baş verir, qışda isə daha ləng gedir. Zəhərlənmə qəbul olunan qidanın miqdarından, qidanın çirklənmə dərəcəsindən, insanın immunitetindən asılıdır. Mədə şirəsinin təsiri ilə mikroorqanizmlər məhv olmağa başlayır və özündən toksin buraxır. Bu toksinlər, yəni zəhər bağırsaq sisteminə keçdikdə sorulma zamanı zəhərlənmənin əlamətləri üzə çıxır. Mədə-bağırsaq pozuntularını bununla qarışdırmaq olmaz”.

 

Qonaq yay aylarında çox rast gəlinən meyvə-tərəvəz zəhərlənmələrinin əslində kimyəvi zəhərlənmə olduğunu deyib: “Qarpız kimi tərəvəzlərdən yalnız tərkibindəki gübrələrə görə kimyəvi zəhərlənmə baş verə bilər, bakterioloji zəhərlənməni buna qarışdırmaq olmaz. Sadəcə, qarpız bağırsaq peristaltikasını artırır, prosesi bir az sürətləndirir. Ümumiyyətlə, qarpızdan zəhərlənmələr çox nadir hallarda baş verir. Çiyələkdən daha çox allergik zəhərlənmələr baş verə bilər. Kənd təsərrüfatında kimyəvi maddələrin tətbiqi aqrokimyəvi qaydalara uyğun olmalıdır, bu sahədə elmi biliyi olan mütəxəssis tərəfindən buna nəzarət aparılmalıdır. Təəssüf ki, kənd yerlərində istədikləri dərmanı primitiv yolla məhsullara vururlar”.

 

İmran Abdullayevin sözlərinə görə, ən təhlükəli zəhərlənmə göbələkdən olur: “Göbələk zəhərlənmələri qida zəhərlənmələridir, amma qeyri-bakterial zəhərlənmə hesab olunur. Göbələyin tərkibində mikrotoksinlər növlərinə görə fərqlidir və kimyəvi tərkibə malikdir. Bu, ilan zəhərinə bərabərdir. Göbələk zəhərlənmələri əsasən payızda baş verir. Yabanı və yeyilən göbələklər çox oxşardır, bunları toplayan zaman adi bir səhv faciə ilə nəticələnə bilər. Bəzən hətta tanıyan olan insanlar belə qarışdırırlar. Zəhərlənmələr içərisində ən təhlükəli zəhərlənmə göbələk zəhərlənməsidir. Həkim müdaxiləsi olmasa, sonu ölümlə nəticələnə bilər”.

 

Həkim ev şəraitində baş verən zəhərlənmələr barədə məlumat verib: “Əgər xəstəyə qida toksik-infeksiya diaqnozu qoyulursa, mütləq törədici tapılmalıdır. Bəzi hallarda törədici məlum olmayan hallar da yaranır. Bəzən evdə baş verən zəhərlənmələr zamanı qidanın qalığını təqdim etmirlər, gizlədirlər və ya atırlar. Qanunvericiliyə görə, evdə baş verən zəhərlənmələrdə heç kəs məsuliyyətə cəlb olunmur. Bəzən qidanın qəbulundan sonra iki saatdan başlayaraq 8-10 günə qədər zəhərlənmə prosesi davam edə bilər. Zəhərlənmənin qarşısını almaq üçün ilkin olaraq gigiyenik şərtlər gözlənilməlidir. Ev şəraitindən fərqli olaraq iaşə müəssisələri sahibkarlıq subyektləridir və sahibkarlıq haqqında qanunvericilikdə istehlakçıya keyfiyyətsiz məhsul satmağa görə sahibkar cinayət məsuliyyətinə  cəlb oluna bilər”.

 

İmran Abdullayev zəhərlənmiş şəxslərə ev şəraitində ilkin müdaxilə barədə danışıb: “İlkin olaraq xəstənin qusdurulması mümkündür, amma həkimə müraciət etmək vacibdir. Xəstə özünü narahat hiss edirsə, onda qarın boşluğunda ağrılar, temperatur olduqda, qusma, diarreya, ürəkbulanma bunlar ilkin əlamətlərdir. Orqanizmdə bir mikrob qalsa, belə yenidən əlamətlər təkrar ortaya çıxa bilər. Hər bir zəhərlənmə halı orqanizmə dəyən zərərdir, təhlükənin dərəcəsindən asılı olaraq insanlarda iz buraxa bilər. Botulizmdə insanlarda iki görmə, udqunma və nəfəs almanın çətinliyi ola bilər. Bu artıq görmə sinirinin zədələnməsindən xəbər verir. Hətta yüngül zəhərlənmə də bəzən  ölümlə nəticələnə bilər”.

 

Qonaq körpələrin zəhərlənməsi zamanı xüsusilə diqqətli olmağı tövsiyə edib: “Körpələrin zəhərlənməsi zamanı bəzən həkimlər də çətinlik çəkir. Ani bir səhv uşağın həyatına son qoya bilər. Bu zaman maye qəbulu zamanı qusma baş vermirsə, əksinə,  zəhərlənmə artır, daha çox sorulma gedir və proses şiddətlənə bilər. Uşaqlarda qusma risklidir, bu zaman qida parçaları nəfəs borusuna da düşə bilər”.

 

Həkim məişətdə baş verən zəhərlənmələrin qarşısını almaq üçün əhaliyə müraciət edib: “Tez xarab olan istənilən qida zəhərlənmə riski daşıyır. Qidanın qorunması təmin olunmalıdır. Yeməyi alüminium qabda bişirib bu qabda da saxlamaq olmaz, bu zaman qabın oksigen təması olarsa, yəni qabın səthində cızılma olarsa, qida ilə təmas yaranır və zəhərlənmə baş verə bilər. Bu baxımdan mis qab ən təhlükədir. Ona görə mis qabın üzərinə qalay qatı vurulur. Mis qab yemək bişirmək üçün ən yaxşı qabdır, çünki istilik bərabər paylanır. Lakin əgər mis qabın rəngində dəyişmə varsa, zəhərlənmə ola bilər. Mümkün qədər qidaları az hazırlamaq, emal olunmuş qablarda saxlamaq lazımdır. Qida otaq temperaturuna düşdükdən sonra soyuducuya qoymaq olar. Soyuducudan götürülən yeməyi isitmək olmaz, qaynama dərəcəsinə qədər qızdırmaq lazımdır”.