“Daun sindromlu uşaq hər bir ailədə doğula bilər”...

 

“Gecikmiş reabilitasiyalar valideynə, bizə, xüsusilə də uşağa çətinlik törədir”...

 

“Daun sindromlu şəxslərin qeyri-adi istedadları olur”...

 

“Doğulan hər 700 uşaqdan biri Daun sindromlu olur”...

 

 “Valideynlər elə bilirlər ki, Daun sindromlu uşaqla məşğul olmaq lazım deyil, bəzən gecikmiş reabilitasiya üçün müraciət edəndə məlum olur ki, uşaq əlində qaşığı belə tuta bilmir”...

 

“Daun sindromlu şəxslərdə yaddaş mexaniki olduğundan öyrəndiklərini tez unudurlar, ona görə də məşğələlərə davamlı gətirmək lazımdır”...

 

“Belə uşaqların normal məktəblərdə təhsil alması daha məqsədəuyğundur”...

 

“Atalar uşaqda Daun sindromu olduğunu biləndə, bəzən ailədən çıxıb gedirlər”...

 

“İnsanlar da maarifləndirməlidir ki, belə uşaqlar var, qeyri-adilikləri olsa da, onlarla dil tapmaq olar”...

 

Bu fikirlər APA TV-də yayımlanan “Sosium” proqramında səslənib. Proqramın qonağı, Daun Sindromlu Şəxslərin Reabilitasiya Mərkəzinin müdiri Natella Həsənova Daun sindromunun xəstəlik yox, fərqlilik olduğunu vurğulayıb: “Daun sindromlu şəxslərin fərqləndirici cəhətləri onların üz cizgiləri, yastı kəllə forması, uzunsov gözlər, daim gülən sifət, şirinlikdir, onlar çox mehribandırlar və yüksək musiqi duyumuna malik olurlar. Belə uşaqlara  mütləq qayğı göstərmək lazımdır. Daun sindromlu uşaq hər bir ailədə doğula bilər. Bu zaman bəzən ananı günahlandırırlar, amma bu, səbəb deyil. Daun sadəcə fərqlilikdir, bu nəsildən-nəslə keçən problem deyil, genetik sindromdur. Daun sindromlu şəxslərdə 46 xromosom əvəzinə 47 xromosom olur. “Qayğı-Sağlam Nəsil Naminə” İctimai Birliyin nəzdində fəaliyyət göstərən DSŞ Reabilitasiya Mərkəzində hazırda 176 nəfər uşaq reabilitasiya görür. Burada yaş məhdudiyyəti yoxdur, 5 yaşından yuxarı hər kəsi qəbul edirik.  Hətta bizdə 30 yaşından yuxarı Daun sindromlu şəxslər də var.

 

Psixoloq Fərqanə Nağıyeva mərkəzə qəbul olunan Daun sindromlu şəxslərin reabilitasiya prosesi barədə məlumat verib: “Əvvəlcə belə şəxslər valideynin iştirakı ilə psixoloji dəyərləndirmədən keçirlər. Biz valideynlər təmasda oluruq, uşaq haqqında ətraflı məlumat alırıq, hansı müalicələr təyin olunduğunu öyrənirik. Daha sonra uşaq haqqında ümumi nəticəyə gəlirik və buna əsasən fərdi  tədris proqramı qururuq. Müraciətlər arasında gecikmiş reabilitasiyalarla çox qarşılaşırıq. Bu zaman da nəticə mümkündür, amma çətindir, bu, həm valideynə, həm bizə, xüsusilə də uşağa  çətinlik törədir. Çünki uşaq heç öyrəşmədiyi mühitə düşür. Daun sindromlu şəxslərin xüsusi sevgiyə, qayğıya ehtiyacı var. Onlar qətiyyən xəstə deyillər. Çox sevimlidirlər, sifət cizgiləri fərqlidir və çox kinsizdirlər. Onlar çox həssas və sevgini duyan uşaqlardır. Biz onlarda qeyr-adi istedadları da üzə çıxarırıq, çox gözəl nəticə əldə edirik”.

 

Azərbaycanda DSŞ dəqiq statistikasının olmamasının səbəblərindən danışan Natella Həsənova çox vaxt valideynlərin Daun sindromlu uşaqları cəmiyyətdən gizlətdiyini deyib: “Beynəlxalq statistikaya görə, doğulan hər 700 nəfərdən biri Daun sindromlu olur. Lakin bu rəqəm nisbidir. Bəzən valideynlər öz uşaqlarını gizlədirlər, cəmiyyət arasına çıxartmırlar. Amma bu, çox yanlışdır. Elə olur ki, çox gec yaşda uşağı bizə gətirirlər, elə uşaqlar var ki, adi çəngəli əlində tuta bilmir, valideynlər bunu da öyrətmirlər. Valideynlər uşaqları ilə məşğul olmalı, elementar şeyləri – özünə qulluq, əynini geyinmək, yeməyini yemək kimi vərdişləri uşaqlara öyrətməlidirlər. Onların musiqi duyumu yüksəkdir, gözəl rəqs edirlər, əl qabiliyyətləri var. Bizim mərkəzdə hər cür dərnəklər, xalçaçılıq, əmək, rəsm, məktəbəqədər hazırlıq kursları, loqoped və psixoloq xidmətləri var. Bundan əlavə, idman zalımız, hovuzumuz, voleybol zalımız var”.

 

Qonaq reabilitasiyanın davamlılığının vacib olduğunu deyib: “DSŞ-də mexaniki yaddaş güclüdür. Onlarla daim məşğul olmaq lazımdır, qısa müddət valideyn uşağı gətirməyəndə bütün öyrəndiklərini yavaş-yavaş unudurlar. Amma sonra yada salanda tez də xatırlayırlar”.

 

Psixoloqun sözlərinə görə, belə uşaqlar adi məktəblərdə təhsil ala bilərlər: “Daun sindromlu uşaqların normal məktəblərdə təhsil alması daha məqsədəuyğundur. Bu zaman uşaqlara qaynayıb-qarışırlar və öz fərqliliklərini çox hiss etmirlər. Uşaqlar öz həmyaşıdlarını gördükcə  bacarıqlarını daha da inkişaf etdirəcəklər”.

 

Natella Həsənova valideynlərin Daun sindromlu uşaqlarla necə məşğul olası barədə məsləhətlər verib: “Valideyn erkən yaşlarda uşaqla məşğul olmursa, acınacaqlı hal yaranır. Daun sindromlu uşaqlar da adi uşaqlar kimidir. Biz valideynlərə də vəsaitlər, kitablar veririk. DSŞ-də bəzən eşitmə problemləri, anadangəlmə ürək qüsurları olur, immunitetləri aşağı olur, ona görə də xəstəliklərə tez yoluxurlar . Valideyn bilməlidir ki, bu uşaqlarda çətinliklə, yavaş-yavaş irəliləyiş olacaq. Ona görə də yorulmasınlar. Analar uşaqlara qayğı-sevgi göstərirlər, amma atalar uşaqda Daun sindromu olduğunu biləndə bəzən ailədən çıxıb gedirlər. Çox analar belə uşaqları tək böyüdürlər. Lakin ailə bütöv olanda, həm ata, həm ana uşağa qayğı göstərəndə irəliləyiş hiss olunur”.

 

Psixoloq Fərqanə Nağıyeva Daun sindromlu uşaqların ailələrinin psixoloji dəstəyə ehtiyacı olduğunu deyib: “Valideynlərin psixoloji vəziyyəti üçün bizim mərkəzimiz xüsusi seminarlar təşkil edir. Seminarlarda valideynlərlə birbaşa əlaqə qururuq, onlara uşaqları barədə məlumat verməklə yanaşı, məsləhətlərimiz veririk. Valideynlərdə gərginliyin, stressin, əsəbi problemlərin qarşısını almağa çalışırıq. Onlar nə zaman ehtiyacları olarsa, bizə müraciət edirlər”.

 

Natella Həsənova Daun sindromlu uşaqlara cəmiyyətin münasibətinin birmənalı olmadığını məlumatsızlıqla əlaqələndirib: “Daun sindromlu uşaqlar ilk dəfə mərkəzimizə gələndə qorxa-qorxa içəri girirlər, amma qısa müddət ərzində ünsiyyət qururlar, burda özlərinə dost da tapırlar. Biz həm də çoxlu tədbirlər təşkil edirik, onları muzeyə, kinoteatrlara, əyləncə mərkəzlərinə aparırıq. Əvvəllər ətrafdakılar onlara qəribə baxırdılar, valideynlər də bundan narahat olurdular, lakin get-gedə bu münasibət dəyişir. Bizə universitetlərdən, məktəblərdən də uşaqlar da gəlirlər, Daunlu uşaqlarla əlaqə qururlar.  İnsanlar da maarifləndirməlidir ki, belə uşaqlar var, qeyri-adilikləri olsa da, onlarla dil tapmaq olar”.

 

Valideynlərin gecikmiş reabilitasiya ilə daha çox müraciət etdiyini deyən Fərqanə Nağıyeva bu zaman nəticənin də asan əldə olunmadığını bildirib: “Valideynlər daha çox 13-14 yaşlarında müraciət edirlər. Lakin reabilitasiya üçün hətta 7, 5 yaş da gecdir. Nə qədər erkən müdaxilə olsa, o qədər gözəl nəticə olacaq. Hərəkət olan yerdə daim inkişaf olur. Valideynlər bir yerdən başlamalıdırlar. Gecikmiş reabilitasiyanın səbəbi valideynlərin məlumatsızlığıdır. Ona görə də valideynlər mütəmadi olaraq məlumatlanmalıdırlar. Uşaqlar bizə gələndə tamamilə diqqətsiz olur, yaddaş zəifliyi, göz kontaktı olmur, psixomotor inkişaf çox geri olur, davranış zəif olur. Belə uşaqlarla hər şeyi sıfırdan başlayırıq. İlk öncə qavramasını, göz kontaktını, diqqətini bərpa edirik. Gecikmiş reabilitasiya ilə müraciət edən uşaqlarımız adaptasiyada da çətinlik çəkirlər. Unutmaq olmaz ki, heç bir ailə Daun sindromlu uşağın dünyaya gəlməsinə qarşı sığortalanmayıb”.